Proje mimarı Ziya Zakir Acar tarafından hazırlanan ve hayata geçmesi halinde Iğdır HEPA (Hava Emisyonları, Partikül Azaltım) Programı, 3 yıl içinde kentteki partikül madde (PM10 ve PM2.5) kirliliğini %25 azaltmayı hedefliyor.
Problem: Toz ve Hastalık Artışı
Proje önerisine göre Iğdır'da yıl boyunca gözlemlenen yüksek PM10 ve PM2.5 seviyelerinin ana nedenleri; çöl rüzgârlarıyla taşınan toz, yoğun tarımsal faaliyetler, yetersiz altyapı ve yol tozları olarak sıralandı.
Bu durum, şehirde yaşayanlarda; astım, KOAH gibi kronik hastalıklarda kötüleşme, solunum yolu enfeksiyonlarında artış ve genel yaşam kalitesinde düşüşe yol açıyor.
Programın Kapsamı ve Bileşenleri
12 aylık pilot ve 36 aylık tam uygulama süresi olan Iğdır HEPA Programı, sorunun kaynağına inen altı ana bileşenden oluşuyor:
Bilimsel Kaynak Haritalama (İlk 2 Ay): Iğdır Üniversitesi işbirliğiyle 10 farklı noktaya yerleştirilecek ölçüm cihazlarıyla Toz Kaynakları Haritası çıkarılacak.
Toz Azaltımı ve Altyapı: En büyük kirlilik kaynaklarından olan yol tozunu %40 azaltmak amacıyla belediye araçları artırılacak, kimyasal toz bağlayıcılar pilot bölgelerde denenecek ve bozuk stabilize yolların asfaltlanmasına öncelik verilecek. Ayrıca inşaat ve hafriyat alanlarına sıkı kurallar getirilecek.
Teknolojik Çözümler: Şehir merkezinde hava kalitesini yerel olarak iyileştirmek için Güneş Enerjili Hava Temizleme Kuleleri (1 adet pilot) kurulacak; okul ve hastaneler HEPA filtreli iç mekân cihazlarıyla desteklenecek.
Yeşil Bariyer Programı: Toz tutma kapasitesi yüksek olan iğde, dişbudak, karaçam gibi türler kullanılarak, rüzgâr yönüne göre ağaç koridorları ve çevre yolu boyunca yeşil bariyerler oluşturulacak. Bu sayede toz yayılımının %10–15 azaltılması bekleniyor.
Halk Sağlığı ve Bilgilendirme: "Iğdır Hava" adlı bir mobil uygulama geliştirilerek vatandaşlara anlık toz seviyesi uyarısı yapılacak. Ayrıca kronik hastalar için özel uyarı sistemi kurulacak, okullarda ve muhtarlıklarda ev içi hava temizliği eğitimleri verilecek.
Politika ve Strateji: Proje sonunda Iğdır Belediyesi için 5 Yıllık Temiz Hava Stratejisi hazırlanacak ve tarım alanlarında rüzgâr kırıcı ağaçlandırma zorunlu hale getirilecek.
İşbirliği ve Finansman
Projenin hayata geçirilmesi için Iğdır Valiliği, Belediyesi, Çevre İl Müdürlüğü, Iğdır Üniversitesi ve Tarım İl Müdürlüğü gibi kilit kurumlar güç birliği yaptığı taktir de Iğdır temiz havaya kavuşması bekleniyor.
Finansman riskine karşı ise AB fonları, TÜBİTAK ve Çevre Ajansı hibeleri gibi alternatif kaynaklara başvurulması planlanıyor. Projenin mimarı Acar, programın Iğdır’ın yaşam kalitesinde gözle görülür bir ilerleme sağlayacağını ve "uygulanabilir, gerçekçi ve etkili bir model" olduğunu kaydetti.