Türkiye dünyanın en çok gümrük kapısı olan ülkelerinden birisidir. Türkiye’de 1978-
79 yıllarında başlayan sınır ticareti, özellikle Doğu ve Güneydoğu bölgesinin gelişmesi için
önemli bir kaynak ve istihdam aracı olmuştur. Sınır ticareti, komşu ülkelerin sınır
bölgelerinde yaşayan insanların bölge kalkınmasında karşılıklı işbirliği yapmalarını ve iki
toplum arasında kültürler arası alışverişin oluşturulmasına katkı sağlaması malların kolay ve ucuz tedarik edilmesine imkân vermektedir.
Ancak, Ermenistan, Nahçıvan ve İran gibi üç ülkeye komşu olan Iğdır’ın
Ermenistan’a açılan Alican Sınır Kapısı kapalıdır. Ayrıca İran ve Türkiye arasındaki
bağlantıyı sağlayan Boralan Sınır Kapısı da kapalıdır. Sınır kapılarının açık olması halklar
arasındaki barış ve kardeşliği yeniden tesis etmeye; Iğdır, Kars ve Ardahan gibi illerin de
ticaret ve istihdam hacminin de artmasına yardımcı olacaktır.
1992 yılında Türkiye ile Nahçıvan arasında açılan Dilucu Sınır Kapısı'yla yakalanan
ticari avantaj sınır ticaretiyle ilgili yapılan düzenlemelerle sınır ticaretine konu olan ürünlerin
kapsamının daraltılması, bazı ürünler için kota konulması mazot ithalatına yönelik kararlar alınması sınır ticaretiyle ilgili elde edilebilecek avantajların bölge ekonomisine olan
katkılarının uzun soluklu olmasını engellemiştir. Iğdır’da mevcut TIR sayısı son bir yılda 4
bin 500’den 2 bine düşmüş, 52 C2 belgesi olan firma sayısı ticaret yapamaz hale gelmiş,
birçok firma konkordato ilan etmiş ya da iflas etmiştir.
Iğdır’ın geri kalmışlık sarmalından kurtulabilmesi Alican ve Boralan sınır kapılarının
açılması ve Dilucu Sınır Kapısı’nda ticareti kolaylaştırıcı yeni düzenlemelerin uygulanması,
bölge halkının gelir ve refah düzeyinin arttırılmasına katkıda bulunacak ve ticaretin
gelişmesinde, sınır kapılarında, cezalarla borçlarla yaşayan gençlerimizi kazanmamızda rol
oynayacaktır. -
Bu bağlamda;
1) Türkiye ile İran arasında bağlantıyı sağlayan Boralan ve Türkiye ile Ermenistan arasında
bağlantıyı sağlayan Alican sınır kapılarının yeniden açılmasına yönelik Bakanlığınızı
herhangi bir çalışması var mıdır/olacak mıdır?
2) Söz konusu sınır kapılarının birçok kez açılması gündeme gelmiş olmasına rağmen
yıllarca kapalı olmasının gerekçesi nedir?
3) İki sınır kapısının açık olduğu son 5 yıl sınır kapılarındaki ticari hacim ne kadardır?
4) Türkiye ile Nahçivan arasında bağlantıyı sağlayan Dilucu Sınır Kapısı açık olmasına
rağmen bazı ticari ürünler için kota uygulamasına gidilmiş, sınır ticaretine konu olan
ürünlerin kapsamı daraltılmış, mazot ithalatına yönelik zorlaştırıcı kararlar alınmıştır.
Mağduriyet yaratan bu uygulamaların kaldırılması ve mazot ithalatını kolaylaştırmaya
yönelik Bakanlığınızın bir girişimi var mıdır/olacak mıdır?
5) İhracat KDV’lerinin iadesinin geri ödenmesine yönelik engellerin çıkarıldığı iddiaları
doğru mudur? Bakanlığınıza bu sorunla ilgili kaç şikâyet gelmiştir? Herhangi bir
inceleme başlatılmış mıdır?
6) Iğdır ve çevre illerinin sosyo-ekonomik sorunlarını ortadan kaldırmaya yönelik
Bakanlığınızın bir eylem planı var mıdır?
7) Dilucu Sınır Kapısında bulunan Gödekli, Ortaköy, Aratan köyleri ve Aralık ilçesinin ve
tüm Iğdır’ın gençlerinin istihdam problemi ve uygulanan ağır kotalar sebebiyle birkaç
litre fazla mazot getirmesinden kaynaklanan ağır cezaların affı ve mağduriyeti
gidermeye yönelik herhangi bir girişiminiz var mıdır/olacak mıdır?
8) Dilucu Sınır Kapısında görevli çalışanların rüşvet aldıkları ve keyfi uygulamalar yaptığı
iddiaları doğru mudur? Bakanlığınıza bu sorunla ilgili kaç şikâyet gelmiştir? Herhangi
bir inceleme başlatılmış mıdır?
9) Iğdır ve çevre illerinde sahip oldukları tek geçim aracı olan TIR’larını satmak zorunda
kalan kaç kişi vardır? Bu kişilerin mağduriyetini gidermeye yönelik herhangi bir
çalışma yapılacak mıdır?
T.C.
TİCARET BAKANLĞI
Iğdır Milletvekili Sayın Dr.Habip EKSİK’e ait 7/5647 Sayılı Yazılı Soru Önergesine İlişkin Cevaplar:
Bakanlığımız görev ve yetki alanına giren hususlar itibariyle, önergenize ilişkin cevaplarımız aşağıda yer verilmiştir.
1-9) Ülkemizde sınır ticaretine ilişkin uygulamalar 2016/8478 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki “Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar” ile mezkur Karara dayanılarak hazırlanan 2016/11 sayılı “Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin Tebliğ” kapsamında yürütülmektedir.
Bu çerçevede, sınır ticaretine ilişkin mevzuat uyarınca yapılan düzenlemeler dışında sınır ticareti kapsamındaki ihracat ve ithalat işlemlerine yönelik bir kısıtlama bulunmamaktadır.
Kara hudut kapısının açılabilmesi için sınır komşusu ülkenin de mutabakatının bulunması gerekmektedir. Boralan’da bir kara hudut kapısı açılması yönünde İran tarafı ile sağlanan bir mutabakat bulunmamaktadır. Ayrıca Boralan, Içişleri Bakanlığınca tayin olunan kara hudut kapıları arasında da bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, Iğdır İlinin Karakoyunlu İlçesinde bulunan Ermenistan sınırındaki Alican Sınır Kapısı, Nisan 1993’ten beri hizmete kapalı durumdadır. Kapının tekrar açılması teknik bir husus olmayıp iki ülke arasında diplomatik ilişkilerin kurulması ve ilişkilerin düzelmesine bağlıdır.
2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararınca; motorlu ticari araçların standart depolarında mevcut bulunan ve gümrük vergilerinden muaf olarak ithal edilecek yakıt miktarı; TIR çekicilerinde 550 litre, istiap haddi 15 tona kadar olan (15 ton dahil), kamyon ve tankerlerde 300 litre, istiap haddi 15 tonun üzerinde olan kamyon ve tankerlerde ise 400 litre olarak belirlenmiştir. Bu muafiyet tutarını aşanlara; 4760 sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu uyarında uygulanmakta olan özel tüketim vergisi tutarının % 50 fazları tutarındaki vergi, tek ve maktu vergi olarak tahsil edilmektedir.
