Çocuk istismarının dört çeşidi vardır. Bunlar;
• Fiziksel İstismar
• Cinsel İstismar
• Duygusal İstismar
• İhmaldir.
Fiziksel İstismar
Çocuğun bir yetişkin tarafından kaza olmaksızın, bilinçli bir şekilde çocuğu yaralamak, zarar vermek, darp etmek, fiziksel şiddet uygulamaktır.
En yaygın olan ve belirlenmesi en kolay olan istismar türüdür. On sekiz yaşından küçük bir çocuğun anne, babası, bakıcısı ya da herhangi bir yetişkin tarafından bilinçli bir şekilde bedensel ve ruhsal sağlığı açısından zarara uğraması ve yaralanma riski taşıması durumudur.
Bu zarar, itaati sağlama, cezalandırma ya da siniri boşaltma amacıyla elle veya aletle vurularak, itilerek, sarsılarak yakılarak ya da ısırılarak çocuğun vücudunun herhangi bir yerinde iz bırakacak şekilde ya da iz bırakmasa da şiddet uygulayarak çocuğa hasar vermesidir.
Fiziksel istismara uğramış çocuklarda sosyal işlevsellik alanında birçok eksiklik fark edilmektedir; bu çocuklar yakın ilişki kurmakta güçlük çekip, daha çatışmalı, duygusal yoğunluğu az, yoğun öfke ve istismar davranışı içeren ilişkiler kurabilmektedir.
Cinsel İstismar
Çocuğun en az kendisinden altı yaş büyük bir kişi tarafından cinsel doyum için zorla veya ikna edilerek kullanılması ya da başkasının bu amaçla çocuğu kullanmasına izin verilmesidir.
Cinsel istismar, çocuk istismarı içinde saptanması en zor olandır. Cinsel istismarın yaygınlığı kadınlar için %17-20 erkekler için %8-12 olduğu düşünülmektedir. Cinsel istismar her türlü sosyo-ekonomik düzeyde görülmektedir. Cinsel istismarın sık görüldüğü ailelerde genel olarak şu patolojiler bulunmaktadır. Boşanma, şiddet, alkol ve madde kullanımı, cinsel sorunlar, sosyal izolasyon, baskın ve otoriter ana baba modeli, rol çatışması vb. Cinsel istismara uğramış çocuklarda kaygı bozuklukları kısa sürede ortaya çıkabilmekte, uyku bozuklukları, kabuslar, fobiler, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, bedensel yakınmalar ve korku tepkileri gözlenmektedir. Yüksek oranda depresyon gözlenmekte ve istismara uğramış çocuğun benlik saygısı ciddi hasara uğramaktadır. İntihar düşünceleri ve girişimleri görülebilmektedir. Çevresindeki kişilerle ilişki kurma ve sosyal ilişkileri sürdürme becerisi olumsuz olarak etkilenmektedir.
Cinsel istismar öyküsü olan çocuklar daha fazla cinsel saldırıda bulunmaktadır. Cinsel istismarı ortadan kaldırmanın en etkin yolu aileleri ve çocukları eğitmektir. Çocuklara olası istismar durumlarını tanımaları, uygun bir yolla tepki göstermeleri ve böyle bir durumda güvendikleri bir erişkine olayı anlatmaları sağlanmalıdır.
Duygusal İstismar
Gün içindeki yaşamda en sık rastlanan istismar tiplerinden birisi olan duygusal istismar; anne, baba ya da çevredeki diğer yetişkinlerin çocuğun davranışları üstünde istek ve beklentiler içinde olmaları ve saldırganca davranmaları olarak tanımlanır. Çocuğa bağırma, reddetme, aşağılama, küfretme, yalnız bırakma, yanıltma, korkutma, yıldırma, tehdit etme, duygusal bakımdan ihtiyaçlarını karşılamama, sevmeme, uzaklaşma, odaya kapatma, çocukla konuşmama, küsme, yaşın üzerinde sorumluluklar bekleme, kardeşler arasında ayırım yapma, değer vermeme, önemsememe, küçük düşürme, alaylı konuşma, lakap takma, aşırı baskı ve otorite kurma, çocuğu kendine bağımlı kılma ve aşırı koruma görülen duygusal istismar türleridir. Bu tür davranışlara maruz kalan çocuklarda aileden uzaklaşma, gergin olma, bağımlı kişilik geliştirme, değersizlik duyguları geliştirme, uyumsuz ve saldırgan davranışlarda bulunma gibi durumlar ortaya çıkabilir. Bunların yanı sıra duygusal istismar, çocukların fiziksel ve zihinsel gelişmelerini de olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Bu çocuklarda normal zihinsel kapasite olmasına karşın, öğrenme güçlüğü ve dikkat eksikliği gibi sorunlar görülmektedir. Dolayısıyla duygusal istismar çocuğun hem kişiliği hem de başarısını olumsuz yönde etkilemektedir.
Diğer istismar türlerine göre duygusal istismar tanımlanması daha karmaşık, en zor ancak en sık rastlanan istismar türüdür.
İHMAL
Çocuğa bakmakla sorumlu kişinin bu yükümlülüğünü yerine getirmemesi, beslenme, giyim, tıbbi, sosyal ve duygusal gereksinimler ya da yaşam koşulları için gerekli ilgiyi göstermeme gibi, çocuğu fiziksel ya da duygusal yönden ihmal etmesi şeklinde tanımlanmaktadır. Fiziksel ve cinsel istismara göre çok daha göreceli olduğu için tanısı zordur. İhmal ve istismarı ayıran en temel nokta ihmalin pasif, istismarın ise aktif bir davranış şekli olmasıdır. İhmal, özellikle büyüme geriliği olan psiko-sosyal uyum güçlüğü çeken, eğitim gereksinimleri karşılanmayan çocuklarda akla gelmelidir.
İhmal ve istismardan uzak, sevgi, huzur ve şefkat dolu çocuklar yetiştirmeniz dileğiyle.
Çocuk Gelişim Uzmanı
İLKCAN AKMAN
