Tacettin DURMUŞ /
Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Umum Milli Lideri Merhum Haydar Aliyev, vefatının 14. yılında başta Azerbaycan olmak üzere Türkiye’nin birçok ilinde olduğu gibi Kars’ta da törenle anıldı.
Azerbaycan Kars Başkonsolosluğunca düzenlenen anma töreninde, Merhum Aliyev’in Kars’ta ki anıtına Başkonsolos Nuru Guliyev ve törene katılan gönüllüler tarafından karanfiller bırakılarak saygı duruşunda bulunuldu.
Anma merasimi daha sonra Başkonsolosluk binasında devam etti. Burada ki programda, Azerbaycan Kars Başkonsolosu Nuru Guliyev, anma törenine katılanlara helva ikram etti. Ve merhum Aliyev için dualar okundu.
Azerbaycan Kars Başkonsolosluğunca hazırlanan Haydar Aliyev’i anlatan slayt gösterisinin de yapıldığı anma merasiminde konuşan Başkonsolos Nuru Guluyev, Azerbaycan’ın büyük oğlu, değerli insanı, aksakalı, Azerbaycan halkının milli lideri merhum Haydar Aliyev’in aralarından ayrılışının 12. yılı münasebetiyle bir araya geldiklerini söyledi.
Kendisinin bir tarihçi olduğunu söyleyen Başkonsolos Guluyev, Haydar Aliyev’in adının anıldığında, akıllara Azerbaycan’ın yaşama sevincinin ve tarihte kalma sebebinin akla geldiğini belirtti.
Aliyev’in Sovyet Hükümetinin kurulduğu yıllarda yani 1923 yılında dünyaya geldiğini hatırlatan Guluyev, Aliyev’in Sovyet ideolojisiyle ve onların tebliği ettiği sistemle büyümek yerine, öz kalbinde ve düşüncesinde Azerbaycan’ı bugünkü bağımsız cumhuriyet haline getirmek için yaşamı boyunca çalıştığını söyledi.
Konuşmasında Haydar Aliyev’in, Azerbaycan’ın siyasi, sosyal, kültürel ve ekonomik olarak gelişmesinde büyük bir yere sahip olduğuna da dikkat çeken Başkonsolos Nuru Guliyev SSCB’de başladığı siyasi hayatını Yeni Azerbaycan Partisi’nde devam ettirdiğini ve yaklaşık 30 yıl aktif olarak siyasetin içinde yer aldığını ifade etti.
Haydar Ali Rızaoğlu Aliyev’in 10 Mayıs 1923‘te Azerbaycan’ın Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’nde doğduğunu da konuşmasında belirten Guluyev: “Haydar Aliyev bir işçi ailesinin çocuğuydu. 1939 yılında Nahcivan Pedagoji Teknik Okulu’nu bitirdikten sonra şimdiki adı Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi olan Azerbaycan Sanayi Enstitüsü’nde eğitimine devam etti. Ancak o dönem ülkenin içinde bulunduğu savaş dolayısıyla eğitimine devam edemedi.
1941 yılından itibaren Haydar Aliyev, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliğinde ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk Komiserleri Meclisi’nde Şube Müdürü olarak görev yaptı. Ardından 1944 yılında çalışmak için Devlet Güvenlik Teşkilatlarına gönderildi. Bu dönemden itibaren devlet güvenlik teşkilatlarında çalışan Haydar Aliyev, 1964‘te Azerbaycan SSCB Bakanlar Kurulu yanında devlet güvenlik komitesinde başkan yardımcısı, 1967 yılından itibaren ise başkan olarak görev yaptı ve tuğgeneral rütbesine kadar yükseldi. Daha sonra şimdiki adı Saint Patersburg olan Leningrat’ta özel yüksek öğrenim gördü. 1957 yılında Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih bölümünü bitirdi. 1969 yılında Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi’nin toplantısında, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreterliğine seçildi ve böylece partinin en yüksek konumlarından birine getirilmiş oldu. Ardından 1982 yılının Aralık ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro üyeliğine seçilerek SSCB Bakanlar Kurulu Başkanı Birinci Yardımcısı görevine getirildi. Buradaki milletvekilliği görevini yaklaşık 20 yıl sürdüren Haydar Aliyev, 5 yıl ise SSCB Yüksek Sovyeti Başkanı Yardımcısı olarak da çalıştı.
1987 yılının Ekim ayında, Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro’nun Genel Sekreteri olan Mihail Gorbaçov‘un yürüttüğü Perestroyka ve Glasnost politikalarını protesto ederek görevinden ayrıldı.
20 Ocak 1990‘da Kızıl Ordu’nun Bakü’de gerçekleştirdiği büyük baskından dolayı Moskovo’daki Azerbaycan temsilciliğine gelerek burada bir bildiri yayımladı. Bildiride Sovyet hükümetinin bu yaptığı kanlı olayı protesto etti ve olayla ilgili kişilerin cezalandırılmasını talep etti.
Dağlık Karadağ Sorunu’nun baş göstermesi ile başlayan süreçte SSCB’nin politikalarını eleştirdi. İstediği sonuçları alamaması üzerine 1991 yılının Haziran ayında Sovyetler Birliği Komünist Parti üyeliğinden istifa etti.
Hayatının geri kalanını geçirmek üzere Azerbaycan’a dönen Haydar Aliyev, bir süre Nahcivan’da kaldı. Burada Azerbaycan Yüksek Sovyeti milletvekili olarak görev yaptı. 1991 ile 1993 yılları arasında Nahcivan Otonom Cumhuriyeti Yüksek Meclisi Başkanlığı ve Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti Başkanlığı gibi görevlerde bulundu. Ayrıca 1992 yılında Nahcivan’da düzenlenen parti kongresinde, Yeni Azerbaycan Partisi’nin parti başkanı seçildi. 1993 yılına ülkede kriz sinyalleri verilmeye başlanmıştı. İç savaşın eşiğine gelinmesi ve bağımsızlığın tehlikeye düşmesi sebebiyle halk Haydar Aliyev’in başa geçmesini istemekteydi. Bu gelişmeler üzerine hükümet Haydar Aliyev’i Bakü’ye davet ederek 15 Haziran‘da göreve çağırdılar. 24 Temmuz 1993 tarihinde Haydar Aliyev, Milli Meclis’in kararı doğrultusunda Azerbaycan Cumhurbaşkanı olarak göreve getirildi. Kısa bir süre sonra gerçekleşen 3 Ekim 1993 seçimlerinde de halk bir kez daha Haydar Aliyev’i cumhurbaşkanı seçti.
11 Ekim 1998 tarihinde gerçekleştirilen genel seçimlerde de sonuç değişmedi ve Haydar Aliyev, oyların yüzde 76’sını alarak bir kez daha Azerbaycan Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim 2003 tarihinde yapılacak olan bir sonraki genel seçimlerde de halk Haydar Aliyev’in aday olmasını istese de sağlık durumunun kötüye gitmesi sebebiyle bunu kabul etmedi.
Halk tarafından iktidarda olması istenen Haydar Aliyev, yaklaşık 30 sene kadar politikanın içinde aktif rol oynadı. İktidarda olduğu dönem boyunca ülkenin sosyal, kültüre, ekonomik ve siyçine girdiği en zor durumlarda bile halkın ısrarla Haydar Aliyev’i iktidarda istemesi onun Azerbaycan tarafından ne kadar çok sevildiğinin göstergesidir.
Haydar Aliyev, sağlık problemlerinin artması nedeniyle seçimlere katılamamış olsa da, seçimlerde oğlu İlham Aliyev‘e desteğini sürdürdü. Babasından aldığı mirası en iyi şekilde koruyacağına inanan halk oğlu İlham Aliyev’i 2003 seçimlerinde cumhurbaşkanı olarak seçti. Seçimlerden kısa bir süre sonra Haydar Aliyev’in rahatsızlığı ciddi boyutlara ulaştı ve tedavi için gittiği ABD’de 12 Aralık 2003tarihinde vefat etti.
Haydar Aliyev birçok ödül, nişan ve yine birçok ülkenin fahri doktora unvanına sahip oldu. 4 kez Sovyetlerin Lenin Nişanı’nı alan Aliyev, Kırmızı Nişan gibi Sovyetlere ait birçok nişan daha kazandı ve iki defa Sosyalist Kahraman ilan edildi. 13 Nisan 1999‘da Türkiye Cumhuriyeti’nin o zamanki cumhurbaşkanı Süleyman Demirel tarafından kendisine “Atatürk Barış Nişanı” layık görüldü. Bunlar dışında 1997‘de Ukrayna’da “Yaroslav Nişanı”, 2001’de Moskova Devlet Üniversitesi tarafından “Fahri Profesörlüğü” ve 2003 yılında Rusya’nın en büyük ödüllerinden olan “Mukaddes Apostol Andrey Pervozvannı Nişanı”nı aldı.” dedi. Haber Tacettin DURMUŞ /
